TARHANA
Sebzelerin olgunlaşma ve bolluk dönemini takip eden günlerde (özellikle hava sıcaklığının yakıcılığını kaybedip rüzgar kurutuculuğunun öne çıktığı güz döneminde) hazırlanan geleneksel bir çorbalıktır.
Yoğunlukla kışın tüketilen, dolaysıyla kışlık yiyecekler içinde yerini alan tarhana, sağlıklı ve besleyici bir yiyecektir. Bağışıklığı artıran, bünyeyi kuvvetlendiren, yaz aylarına ait ürünlerin minerallerini içeriğinde barındıran içleri ısıtan sevilen ve aranan bir çorbadır.
Yöreden yöreye, yapım biçimleri ve içerikleri değişen tarhanayı ortak kılan un ve yoğurttur (Domatesin Avrupa’ya gelişi birkaç yüzyıllıktır). Yoğurdu daha uzun süre saklamanın yolları aranırken ortaya çıkartılan bir ürün olarak bilinmektedir. Bu haliyle yoğurt, tıpkı koyun işkembesinde taşınan sütlerin şırdanla mayalanması sonuç elde edilen peynir gibi uzun aylar boyunca saklanabilmiş, dilediğinde kullanılır hale gelmiştir.
Bolluk dönemlerinde elde edilen ürünler değerlendirilmiş yokluk, kıtlık zamanlarında kullanıldığı gibi yolculukta, savaşlarda en önemli gıda haline gelmiştir. Ürün, gıda saklamanın en ucuz, en pratik en kolay yoludur. Bir çıkın tarhana günlerce yiyecek olabilir. Gereken sadece sudur.
Ana malzemesi aynı olan ama yöreden yöreye değişkenlik göstermiş. İçine eklenen ürünlerle çeşitlendirilmiştir. Zaman içinde ortay çıkan, yeni üretilen ya da bölgeler arası irtibatlarla zenginleşen sebze türlerinin ilavesiyle de çok farklı tarhanalar elde edilmiştir.
Genellikle, geleneksel ve yöresel alışkanlıklar çerçevesin de ihtiyaçlar boyutlarında üretildiğinden hepsine “tarhana” adı verilmiştir. Sadece, içine katılan renk ve aroma veren ürünler, tarhana isminin önüne sıfatlandırma olarak kullanılmıştır. Kızılcık tarhanası gibi. Bunun ötesinde en keskin ayrım yöresel isimler kullanılarak işaretlenmiştir. Kahraman Maraş tarhanası gibi.
Bu nedenle "tarhana" denildiğinde, yapılış biçimi değil (çünkü herkes kendi geleneğinde yer alanı anlamakta ve kastetmekte) mutfakların vazgeçilmezi, kışlıkların olmazsa olmazı, geleneklerin yaşatıcısı besleyici, sağlık verici, doyurucu çorba akla gelmektedir.
Vitamin ve mineral açısından zengin olan tarhana çorbası, geniş bir ürün yelpazesi içinden seçimle, alışkanlıklarla ya da tercihlerle yapılmaktadır. Ürün yelpazesi şöyle özetlenebilir; un, yoğurt, maya, domates, kapya biber, yeşil biber, soğan, sarımsak, maydanoz, dere otu, nane ve çeşitli baharatlar.
Tarhana özellikle B vitamini bakımından oldukça zengin bir besindir. Bunun yanı sıra kalsiyum, çinko, demir, iyot, kükürt, potasyum ve bol miktarda fosfor barındırır.
Vitamin ve mineral bakımından zengin olan tarhana; A, B1, B2 ve C (özellikle, domates ve kapya biber) vitaminleri yanısıra, sebzelerle muhteviyata dahil edilen mineral ve bileşikleri barındırır.
100 gram tarhananın kalorisi ve besin değerleri: Karbonhidrat 65 gr, Lif 3-4 gr, Yağ 2 gram civarında olan tarhana 336 kcal kalori ihtiva eder.
Yoğurt, domates, biber, soğan ve diğer zenginlikleri nedeniyle tarhana; kanseri önleyen bileşiklerle zenginleştirildiği için hastalıklara hatta kansere karşı korur.
Çok yumuşak ve bünye uyumludur örneğin anne adayları bulantıları yüzünden yemek yiyemeyebilirler. İşte bu gibi hallerde tarhana çorbası kurtarıcıdır. Tarhana çorbası içinde bulunan baharatlarla, uçlar teşkil etmeyen yapısı ve aromasıyla annenin kolayca tüketebilesini sağlar.
Anneyi ve bebeği besleyen bu çorbanın bebeğin gelişimine de olumlu etkileri vardır. Çorbanın besleyici özelliği anneyi tok tutar ve bu da bebeğin düzgün bir şekilde gelişmesine yardımcı olur.
Kalsiyum yönünden zengindir; İçindeki yoğurt kalsiyum kaynağıdır. O nedenle bebekler gibi gelişme çağındaki çocuklar için de çok faydalı olan tarhana, kemik gelişimine de katkı sağlar ve kemikleri güçlendirir. Aynı şekilde ilerleyen yaşlarda yaşanan kemik erimesi ve kemiklerin güçsüz düşmesi sorunu önlemede etkendir.
Tarhana çorbası vücuttaki tuzun atılmasına yardımcı olur. Bu nedenle özellikle diyabet hastalarına önerilen besinler arasındadır.
Beyin sağlığını korur. İlerleyen yaşlarda beyinde çıkacak hastalıkları önler. Beynin sağlıklı kalarak dinç kalmasını sağlar. İleri yaş hastalığı olarak bilinen beyin hastalıklarının önlenmesinde etkilidir.
Vücudun direncini artırması sayesinde özellikle kış mevsiminde sıklıkla görülen grip ve soğuk algınlığına da iyi gelir, hastalığın tedavi sürecinin kısalmasını sağlar. Soğuk algınlığı, nezle gibi gribal enfeksiyonlara yakalanma riskini düşürür.
Bağışıklık sistemini güçlendirir. İçinde bulundurduğu vitamin ve minerallerin etkisi ile vücudun bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlayarak vücudun dıştan gelecek virüs ve mikroplara karşı daha dirençli olmasını sağlar. Düzenli tüketimi bağışıklığı günlendirdiği için sağlığın riske en çok yaklaştığı zaman dilimi olan kış mevsiminde özellikle tüketilmesi tavsiye edilir.
Yapımında yoğurt ve birçok baharat bulunan tarhana bu sayede sindirim sisteminin düzenlenmesinde etkili olur ve sindirimi kolaylaştırır.
